Ts'ai  Lun, uitvinder van papier. 

蔡伦发明纸

De oude Grieken maakten 2800 jaar vóór Christus al papyrus en de Romeinen schreven daarop, maar alleen hun belangrijkste documenten en wetten, omdat het papyrus erg duur was.

Maar hét papier was nog niet bekend in de Klassieke Oudheid.

Uit archeologische vondsten is komen vast te staan, dat een primitieve soort van papier al jaren vóór onze jaartelling bestond, maar het was deze Chinees Ts’ai Lun,  ook wel Cai Lun genoemd,  die het papier, vergelijkbaar met het huidige papier, heruitvond, verbeterde.

Deze uitvinding verlaagde de kosten van het onderwijs en de schrijfkunst; men behoefde niet meer op het zeer dure zijde te schrijven.

Wie was deze man eigenlijk ?

Ts’ai Lun  werd geboren in ca. 50 in Leiyang, ook wel Guiyang genoemd, in de provincie Hunan van het Keizerrijk China.

De naam China is waarschijnlijk afgeleid van de Qin-dynastie en de naam van de eerste keizer van China,  Qin Shi Huangdi,  of op z’n Nederlands gezegd en geschreven Tsj’in Sje Hwang-ti, dat klinkt als hoe hang t’ie.

Hij was, voordat hij keizer werd, koning van Qin. Hij was toen pas 13 jaar oud en heette toen Ying Zheng. Hij standaardiseerde het Chinese schrift, de munten, de wet en de gewichten.

Hem werd door zijn adviseur Li Li aangeraden, om het legalisme te hanteren. Een ideologie, waarbij voor alle inwoners dezelfde strenge wetten gelden. Ook liet hij, na 221 vóór Christus, de Chinese Muur bouwen, om de noordelijke grens van zijn rijk te beschermen. Onder Qin Shi Huangdi moesten ook alle adellijke en oude Chinese koninklijke families ( zoals Han, Zhao, Chu, Qi, Yan en Qin) in de toenmalige hoofdstad XianYang komen. Zo hou je vriend én vijand dichtbij en onder controle.

Deze Qin Shi Huangdi liet ook het beroemde Terracotta-leger van zo’n 8000 figuren, in volle uitrusting én bewapening, maken, die hem na zijn dood in zijn mausoleum moesten beschermen.

Terracotta is in feite poreus, ongeglazuurd aardewerk van rood-bakkende klei.

Veel later, in onze moderne tijd, is er over Qin een film gemaakt met de titel Hero, een echte Wuxia-film, met als hoofdrolspeler Jet Li, vechtsportkunstenaar, die eigenlijk gewoon Li Lianjie heet. 

Het is maar een weetje, zoals vele in dit hele verhaal, dat eigenlijk over papier gaat, zou moeten gaan. Echter, al die wetenswaardigheden eromheen, die ik tegenkom, dwingen mij om al die zijsprongetjes op papier te maken, want in het echte leven mag ik dat niet. Voor een ander lijkt het op springen van de hak op de tak. Nou en ?  Juist, ......... ↓↓↓

Als ik met al die weetjes en zo doorga, loopt het sowieso in de papieren. Terug naar Ts'ai Lun.

Hij diende,  als eunuch,  onder diverse keizers van de  Oostelijke Han-dynastie  als secretaris en was tevens uitvinder. Voordat hij papier uitvond (of heruitvond ?) , schijnt hij ook een goede zwaardenmaker te zijn geweest; naar men zegt had hij een grote metal-lurgische kennis.

De Han-dynastie,  de Oostelijke, duurde van 23 tot 220, met als toenmalige hoofdstad Luoyang.

Uit de 1^e eeuw na Christus dateert het schriftelijk werk Dongguan Hanji, de officiële geschie-denis van de Oostelijke Han-dynastie.

De naam Hanji komt verderop ook nog ter sprake / ter schrijve als zijnde Koreaans papier !

Ts’ai Lun vond, zoals gezegd, een verbeterde versie van het papier uit in het jaar 105.

Er waren in die tijd veel interne opstanden, o.a. met het Qiang-volk in Sichuan. Daardoor migreerden veel Han-Chinezen, nú nog het overgrote deel van Chinese bevolking, naar het langgerekte gebied rond de Blauwe Rivier, bij ons beter bekend als de Yangtsekiang ofwel de Yangtze.

Deze rivier geldt als één van de langste rivieren op aarde met een lengte van zo’n 6380 kilometer, ontspringt in Tibet en stroomt door tot de Oost-Chinese Zee. De Yangtze heeft een debiet van 31900 kubieke meter per seconde. Het debiet wordt elders nog uitgelegd.

Een groot werk in deze rivier is de beroemde Drieklovendam in de provincie Hubei.

Het papier dus, was één van de 4 grootste Chinese uitvindingen, naast die van het kompas

(Sinan genoemd), het buskruit en de blokdrukkunst. Geen wonder, dat de Chinezen ruim 2200 jaar later nog iets groots, fenomenaals deden. Ergens in juni 2021 dus, gingen zij vanaf ruimte-basis Jiuquan op ruimte-missie, genaamd Shenzou 12 = Goddelijk Vaartuig 12 naar het ruimte-station Hemels Paleis = Tiangong. De Chinese ruimtevaarders heten Tiakonauten. 

De eerste kompassen in de oude Han-dynastie waren gemaakt van Lodestone, wat een natuurlijk, gemagnetiseerd stuk van het minerale magnetiet is.  

Zó ver waren zij al en wij liepen ondertussen nog steeds in lompen of berenvellen. Wat wij toen nog niet wisten, dat van onze toenmalige lompen later papier werd gemaakt. Zo zie je maar weer, alles heeft met elkaar te maken, of je wilt of niet. Gèr of nie, lomp gezéét.

Om deze uitvindingen in historisch perspectief te plaatsen ten opzichte van onze geschiedenis in de eerste eeuw van onze jaartelling, worden hierna  enkele toenmalige, bijzondere gebeurtenissen opgesomd. Mooie, lange zin trouwens, nietwaar ?

In het jaar 69 woedde de Bataafse Opstand; toen was Ts'ai Lun pas geboren;   

In het jaar 79 werd de stad Pompeii door een uitbarsting van de vulkaan Vesuvius verwoest;

De Bataven leefden in de Betuwe en liepen in berenvellen rond;

De Cananefaten bewoonden de Noordzeekust;

De Toxandriërs verbleven in het huidige Noord-Brabant;

In 121 heerste de Romeinse keizer Hadrianus  ( van dé muur in Engeland, die bescherming moest bieden tegen de Picten), het jaar dat Ts'ai Lun stierf.

Maar weer terug naar Ts'ai Lun.

Hij probeerde met materialen zoals de bast van de moerbeiboom, hennep, bamboevezels, zijde  en  oude visnetten  papier te maken,  maar de exacte formule voor het papier van toen is onbekend. Dit alles werd fijngestampt in water, net zo lang, totdat het een fijne brij van vezels was. Deze brij, de papierpulp,  werd op een doek gelegd, dat op een houten frame, het schepraam, was gespannen.

Het water van de natte pulp sijpelde door het doek weg en er bleef uiteindelijk een vel papier over.

Vele eeuwen later, in het begin van de papiermakerij in Nederland, in 1586 in Dordrecht en Alkmaar (na de val van Antwerpen), ging het hier ook ongeveer zo.  Hierover later meer.

Ts’ai Lun gebruikte hennepvezels  om een fijner soort papier te maken.

Het duurste en beste papier werd vervaardigd van zijde, van de rupsen van de papiermoer-beiboom of, op z'n Latijns, Broussonetia papyrifera . Moet ik ook denken aan de Franse papier-watermolen Moulin de Brousses.

De keizer, He van Han ( Hàn Hé Dì ) was vereerd met de uitvinding van papier,  omdat China zich nu snel kon ontwikkelen.

Keizer He was de achterkleinzoon van de stichter van de Oostelijke Han-dynastie, keizer Han Guangwudi ( Wenshu ). Hij is geboren als prins Zhao in 79.

Ts’ai LUN kreeg de titel Shang Fang Si en werd, als markies,  heer van Lung T ’ing,  in de provincie Shensi.

Zijn beroemde uitvinding werd ook wel het papier van de Markies genoemd en terecht !

De Papierwesp

In het mysterieuze China van toen ging een legende, dat Ts’ai zijn inspiratie voor het papier maken opdeed, door goed te kijken naar hoe een  papierwesp zijn nest maakte.

Ts’ai zag, dat de wesp vezels van dood hout en plantenstelen verzamelde, dit celluloserijke materiaal fijn kauwde en ze mixte met zijn kleverig, eiwitrijk saliva  (speeksel). 

Vervolgens gebruikte de wesp de fijngekauwde pulp om er een waterdicht, papierig, grijzig bruin nest van te maken.

Volksverhaal over Ts'ai Lun's broer

 Los van deze wespenlegende, is er een tot de verbeelding sprekend volksverhaal, dat gaat over de broer van Ts’ai ( of Cai ), Cai Mo en diens vrouw Huiniang.  Door het succes van haar zwager zag zij wel winst in het papier maken en wilde, dat haar man Cia Mo in de leer zou gaan bijTs'ai, om papiermaker te worden.

Uiteindelijk begon hij, Cai Mo dus,  een eigen papiermakerij, maar hij maakte té grof papier, dat onverkoopbaar was.

Huiniang wist echter raad en vertelde haar man, wat hij moest doen; de zaak belazeren. Zij hielp hem, als door een wesp gestoken, met haar snode plannetje.

Zij ging in een doodskist liggen en Cai Mo moest om middernacht beginnen met hard te schreeuwen en te huilen, zodat de wakker geworden buren af zouden komen op het gekerm.

Cai Mo stak zijn papier in de fik en schreeuwde naar de buren,  dat niemand zijn papier wilde kopen, dat hij veel verlies leed  en dat daardoor  zijn vrouw Huiniang was gestorven van verdriet.

Dan, uit het niets, begon Huiniang in de kist hard te roepen, waarop men de kist openmaakte. 

Zij klom, hevig gesticulerend en vol emotie, uit de kist en zei tegen de buren, dat in de onder-wereld met papier moest worden betaald.

Zij mocht uit de dood terugkeren, omdat Cai Mo papier had verbrand. Huiniang begon te zingen en zei blij, dat zij van schim weer tot mens was veranderd.

Dit alles gebeurde op de 1^e dag van de Tiende Maand. Vanaf toen werd, tot op heden, op die dag in heel China op de graven van voorouders papier in alle denkbare vormen verbrand. Dat kan nepgeld zijn, maar ook papieren gebruiksvoorwerpen,

Hoe ging het verder met Ts'ai  Lun ? 

Eigenlijk niet zo heel goed. Door allerlei perikelen en intriges aan het keizerlijk hof van keizer He, liep hij gevaar om in de gevangenis te komen.  Om zijn eer te redden, pleegde hij in het jaar 121 na Christus zelfmoord, door de gifbeker leeg te drinken. Véél eerder, 520 jaar eerder, nam, of moest, de filosoof Socrates ook de gifbeker met de gevlekte scheerling, lijkend op dolle kerver. Die gevlekte scheerling bevat het gif coiine, een zenuwgif. Het schijnt, dat 0,5 tot 1 gram dodelijk is voor een mens. Hij stierf in Luoyang, in de provincie Henan, 73 jaar oud. Wat Ts'ai Lun in zijn bekertje had, is niet bekend, maar gif innemen was destijds, verplicht of niet,  bijna scheerling en inslag . Socrates zou zich hebben afgevraagd: "Wat is Wijsheid ?”.

Van de 100 invloedrijkste mensen in onze geschiedenis stond Ts’ai Lun op de 7^e plaats, nog vóór Columbus, Einstein en Darwin, ja zelfs vóór een grootheid in China, Confucius.

Ts’ai Lun was, zoals eerder gezegd, ook nog een goede zwaardenmaker en zou een grote metal-lurgische kennis hebben gehad, ongeveer op ingenieursniveau.

Metallurgie is een deel van de metaalkunde en behelst de technische praktijk en achterliggende wetenschap van het vinden / delven van ertsen en van hun bewerking tot bruikbaar metaal, klaar om te smeden.

Eeuwen later, ergens  in de Song-dynastie (960-1279), werd ter ere van de uitvinder van papier Ts’ai Lun een tempel opgericht in Chengdu, in de provincie Sichuan, waar honderden families, betrokken bij de papiermakerij, hem uit respect konden eren. Wát een eer !

Saillant gegeven is, dat in die Song-dynastie voor het eerste papiergeld werd uitgegeven.

Met respect voor hem en zijn uitvinding sluit ik het verhaal Ts’ai  Lun af.

Ruim 18 eeuwen na Lun’s  overlijden, kwam hij in 1993 terug als personage in het Nintendo-spelletje Mario’s Time Machine.

In dat spelletje steelt Bowser bamboe van Ts’ai Lun, zodat hij geen papier kan maken.  Ts’ai  Lun zegt in dat spelletje: “I’m having a most trying time with the drying time “.

Weer iets later, in augustus 2010, in het jaar dat ik met welverdiend pensioen ging, werd door de Internationale Astronomische Unie de erfenis van Ts'ai Lun geëerd door een krater op onze maan, bij de noordelijke pool, naar hem te noemen. Hierboven staat hij.

Hieronder staat een mooie film over de geschiedenis van het edele papier maken, dat ooit begon in China, in het jaar 105, met de uitvinding van de inmiddels bekende Ts'ai Lun.